Рециклирањето е процес на претворање на отпадоци во нови употребливи производи и предмети. Симболот за рециклирање (три стрели поврзани во триаголник) е утврден од SPI – Society of the Plastic Industry (Општество на пластична индустрија). Бројките во триаголникот се затоа таму за да ја идентификуваат пластиката и претежно ја раскажуваат вистинската приказна дали и до кој степен пластиката воопшто може да се рециклира или не.
Во повеќето случаи, вештачки или хемиски добиените материјали се нарекуваат пластика. Основниот материјал на скоро целата пластика е нафтата. Од нафтата се прават јаглеродни соединенија и се мешаат со различни видови на додатоци. Многу токсични хемикалии се користат како додатоци во производството на пластика. Ова овозможува да се постигнат различни својства на крајниот производ, како што се флексибилноста и стабилноста. Следниве додатоци се користат за производство на пластика:
- Пластификатори (фталати)
- Бисфенол А (BPA)
- бромирани ретарданти на пламен
- Органски соединенија
Пластиката не е само пластика но, не мора да се плашите од целата пластика.
За да се разликуваат различните типови на пластика, при собирањето на отпадната пластика е важно да се даде внимание на стандардизираните кратенки кои се многу важни при процесот на рециклирање. Овие се однесуваат на пластиката, главно содржана во производот.
На скоро секое пластично пакување, обично на дното, има мала графичка ознака со броеви 1 до 7, кои се распоредени во средина. Овие бројки ни кажуваат каков материјал се користел за да се направи амбалажата и дали е безбеден за нашето здравје.
Многу од нашите секојдневни предмети се изработени од пластика или барем имаат делови од неа. Издржливоста и лесното формирање се главна причина за масовна употреба.
На пример, ПЕТ содржи полиетилен терефталат и ПВЦ е ознака за поливинилхлорид.
Полиетилен е најчесто користената пластика во светот со приближно 38%. Не сите пластични производи можат да се користат одржливо.
01 PET – полиетилен терефалат
ПЕТ главно се користи во амбалажни садови за ладни пијалоци. Содржаниот ацеталдехид и антимонтриоксид може со текот на времето да се испушти во течноста складирана во него како и во околината. На повисоки температури, како и изложување на сонце, се зголемува процентот на супстанции што можат да влезат во храната („хемиски“ вкус).
Најдобро е да ги заштитите шишињата од топлина и да не ги исполнувате со топли течности.
Полиетилен терефалат на пример го има во шишиња за пијалоци, амбалажни пакувања, полиестерски влакна итн.
Потрудете се овој вид на вештачки материјал да го избегнувате!
02 PE-HD – полиетилен со висока густина
Полиетиленот е далеку најчесто користената пластика во светот и првенствено се користи за пакување. Не се смета за опасна по здравјето, но е загадувачка пластика. Може да бидат вклучени хемикалии со ефект сличен на хормонот естроген. HD се залага за густина.
Полиетилен со висока густина на пример го има во шишиња за детергент, различни средства за чистење, амбалажа, кујнска опрема итн.
Овој вид на вештачки материјал е доста дискутабилен!
03 PVC – поливинил хлорид
ПВЦ пластиката е поделена на цврст и мек поливинил хлорид.
Цврстиот ПВЦ не се распаѓа и не им штети на водата или воздухот, но токму заради тоа зафаќа многу простор на депониите
Пластификаторите (фталати) го прават пластифицираниот ПВЦ разводлив и еластичен, но се смета дека се штетни за репродукција (неплодност, рак) и затоа се опасни по здравјето. Состојките на мекиот ПВЦ со голема сигурност го загадуваат земјиштето преку исцедокот на дождовната вода а со тоа и околината.
ПВЦ може да се рециклира во ограничена мерка. Термичките процеси можат да се користат за производство на нови форми на пластика, но квалитетот на материјалот се намалува секој пат (downcycling).
Цврст ПВЦ: профили на прозори, цевки за одвод, итн..
Мек ПВЦ: подни облоги, детски играчки, црева, синтетичка кожа, пливачки гуми, запечатувачи итн..
Овој вид на вештачки материјал избегнувајте го апсолутно!
04 PE-LD – полиетилен со мала густина
Полиетиленот не се смета за опаснен по здравјето, но е загадувачки. Постојат неколку видови полиетилен, како полиетилен со висока густина (PE-HD), линеарен полиетилен со ниска густина (PE-LLD) и полиетилен со ниска густина (PE-LD). ЛД (lowdensity) означува ниска густина. Сите видови полиетилен се карактеризираат со висока хемиска отпорност, добра електрична изолација и се лесно обработливи. Сепак, механичките својства се само умерени во споредба со други пластики.
Правилно отстранувано (зелена точка), полиетилените се рециклираат и теоретски можат повторно да се преработат во производи за пакување.
Полиетиленот со мала гистина може да се сретне на пример во фолии, пластични цевки, пластични кеси и торбички.
Овој вид на вештачки материјал е доста дискутабилен!
05 PP – полипропилен
Не се смета за штетен, но е загадувачки. Во суштина, полипропилен лесно се рециклира, но процесот на рециклирање е често сериозно нарушен под влијание на надворешни загадувачи како што се остатоци од храна. Најверојатно ова е причината поради која само околу 1% од употребениот пропилен се рециклира низ целиот свет.
Полипропиленот се среќава на пример во чаши за еднократна употреба, амбалажа за пакување на храна, пластични вреќи итн..
Овој вид на вештачки материјал е доста дискутабилен!
06 PS – полистирен
Подобро познато под трговското име Styrofoam – Стиропор во основа може да се рециклира, но технологијата сè уште не е распространета и затоа во моментов се смета дека е загадувачка. Ако се загрева стиропор или полистиренска пена, може да се ослободи стирен, што се смета за канцероген.
Полистренот се содржи на пример различните видови на стиропор, чаши, ленти за пакување храна, материјали за изолација итн..
Овој вид на вештачки материјал е доста дискутабилен!
07 O – O (Други) се залага за „останати пластики“
Во оваа категорија на вештачки материјали спаѓаат сите други видови на пластика како на пример садови за микробранови печки, пакувања за CD-ња, шишиња за пиење, сметки, облоги, итн..
Тука станува збор за многу хетерогена група на вештачки материјали.
PC – Поликарбонат (CD, DVD, замена за стаклени шишиња) и епоксидни смоли (внатрешно обложување на лименки) содржат бисфенол А (БПА), што се меша во балансот на хормоните во многу мали количини. Супстанцијата е поврзана со нарушувања во сексуалниот развој, хиперактивност, карцином и кардиоваскуларни заболувања.
Овој вид на вештачки материјал избегнувајте го апсолутно!
PMMA – полиметил метакрилат (плексиглас, акрилно стакло – замена на стакло, фарови за автомобили, оптика, стакло за часовници, накит и др.)
ABS – акрилонитрил-бутадиен-стирен кополимер (играчки, електрични уреди, итн.). ABS се користи и во 3Д печатачи. Може да се рециклира 99%.
GFK – пластични армирани стаклени влакна (фиберглас -се користи при производството на автомобили, бродови и авиони, цевки, кади, итн.)
Биоразградливата пластика често се означува со 07. Времето на гниење на био-пластика трае релативно долго време. Поради оваа причина, био-пластика нецелосно се распаѓа во големи постројки за брзо компостирање и честопати се сортираат. Био-пластиката нема хранлива вредност за микроорганизмите во компостот!
Интересни и сомнителни факти:
Помеѓу 1950 и 2015 година, околу 8,3 милијарди тони пластика се произведувале ширум светот, што резултирало со производство на пластика на околу 1 тон по глава на светската популација. Половина од ова доаѓа од изминатите 13 години. Од оваа сума, околу 6,3 милијарди тони се претворија во отпад, од кои 9% се рециклираат, 12% согорени и 79% беа депонирани во депонии или акумулирани во животната средина.
Животната средина страда двапати благодарение на производството на пластика. Првиот пат од вадењето на нафта до производство и втор пат за време на отстранување. Согорување на отпадот ослободува токсини, а остатокот од ѓубрето главно завршува во реките и на крај во морето.
Скоро милион пластични шишиња со пијалоци се продаваат ширум светот секоја минута.
Само 9 % од вкупниот пластичен отпад е рециклиран
Запомнете:
Ако сакате да и олесните на животната средина и да живеете одржливо, тогаш одвојувајте го отпадот доследно, обрнете внимание на тоа која пластика активно учествува во вашиот секојдневен живот и обидете се од себе да ја намалите количината на отпад. Ако секој свесно направи тоа за околината, инвестира во својата иднина и за подобро утре.
Треба да се избегнува пластика со следнава ознака:
03 PVC
06 PS
07 О и PC (со оваа ознака треба внимателно да прочитате, има и такви кои не се опасни, па дури и се биоразградливи пластики).
Повеќето луѓе прават грешки при отстранување на хартија. Дознајте повеќе за тоа како правилно да ja одвојувате хартијата и какви исклучоци и стапици за кои не сте знаеле дека постојат.